Değerli Okuyucular,

YENİ TÜRKİYE, bu defa Türkiye’nin gündeminde bir yıldır baş sırada bulunan bir meseleyi ele aldı. İki ciltlik “EKONOMİK KRİZ ÖZEL SAYISI”, akademik bir derginin sıradan bir incelemesi olmanın çok üzerinde bir anlam ve değer taşımaktadır. Bu sayının hazırlanmasında, ekonominin yönetiminde bulunan siyaset adamları, idareciler, iş adamları, sendika liderleri, gönüllü kuruluş temsilcileri, bilim adamları ve uzmanlar emek vermişlerdir. Ortaya çıkan eserimiz, ekonomik krizi teorisi ve pratiği ile mercek altına almakta; krizin sebeplerini analiz etmekte ve krizden çıkış yollarını göstermektedir. Tevazu bir yana, 150 civarında uzmanın görüş belirttiği 1500 sayfalık bu eser, çok sayıda standby anlaşmasından ve istikrar programından daha fazla analizi ve alternatif tedbirleri ihtiva etmektedir.

Eserin hazırlanmasında emeği geçen başta değerli bakanlarımız olmak üzere TBMM Komisyon Başkanlarına, sayın milletvekillerine, kamu yöneticilerine, iş adamlarına, işçilere, dernek temsilcilerine ve değerli hocalarımıza, birbirinden güzel yazıları için ayrı ayrı teşekkürü borç biliyoruz. Ayrıca değerli hocamız Sayın Prof. Dr. Emin Çarıkçı’ya ve değerli ekonomist Sayın İsmail Köksal’a eserin hazırlanmasındaki katkıları için teşekkür ediyoruz.

Ekonomik Kriz Özel Sayısı’nın birinci cildinde önce bir genel değerlendirme yapılarak, ekonomik krizin tarihçesi, ekonomik krizin sebepleri ve ekonomik krizden çıkış yolları incelenmiş; krizin siyasî sebepleri, güven faktörü ve yolsuzluklar üzerinde özel olarak durulmuş ve çıkış yolları içinde yapısal reformlara ağırlık verilmiştir. Daha sonra Kasım ve Şubat krizlerinin ve uygulanan ekonomik istikrar programlarının ayrıntılı analizleri yapılmış; para politikaları, bankacılık kesimi, maliye politikaları ve kamu kesimi ekonomik kriz çerçevesinde gözden geçirilmiş ve 2002 Bütçesi değerlendirilmiştir.

1929 Büyük Depresyonu’nu ve II. Dünya Savaşı’ndaki ekonomik resesyonu saymazsak, Cumhuriyet Dönemi Türk ekonomisinde krizler esas itibariyle döviz kaynaklı olmuştur. İlk kriz 1958 yılında ortaya çıkmış ve “4 Ağustos Stabilizasyon Programı” uygulanmıştır. 1960’lı yıllardaki dış açıklar ve döviz kurunun ısrarla sabit tutulması “10 Ağustos Devalüasyonu”na ve istikrar tedbirlerine sebep olmuş ve 12 Mart 1971 müdahalesinden sonra ekonomi toparlanamadan 1978-79 yıllarındaki ekonomik kriz ortamına gelinmiştir. 1980 ekonomik krizinin en bariz göstergeleri, yüzde yüzü aşan enflasyon, döviz yokluğu, üretimin durması, enerji ve temel ihtiyaç maddelerinin kıtlığıdır. Ünlü “24 Ocak Ekonomik İstikrar Programı”nda, yüksek oranlı bir devalüasyon yapılmış, çift fiyatlar kaldırılmış, garantisiz dış borçlar tasfiye edilmiş, ihracat teşvik edilmiş, yokluk ve kıtlıklar sona erdirilmiştir. 24 Ocak Programı’na teknik damgasını vuran merhum Özal, kendi iktidarı döneminde yapısal reformlarına devam etmiş; Türk Parasını Koruma Kanunu ve fiyat kontrolleri kaldırılmış; enerji, haberleşme ve altyapı yatırımlarında atılım gerçekleştirilmiş; turizm, ihracat ve ithalat geliştirilmiş; ekonomi dışa açılmıştır. 1980’li yıllar, Türkiye’de büyük yapısal değişikliklerin yaşandığı, Özal’ın sevdiği deyimle “transformasyon”un gerçekleştirildiği yıllar olmuştur.

Ne yazık ki 1990’lı yıllarda bu durum değişmiş; ülkedeki ümit, çalışma şevki ve heyecanı, yerini ümitsizliğe, yeise ve bedbinliğe bırakmıştır. 1994 Ekonomik Krizi’nde büyüme hızı % -6,1 gerilemiş, enflasyon %120’lere tırmanmış; bu şiddetli kriz, Kasım 2000 ve Şubat 2001 krizlerine zemin hazırlamıştır.

“5 Nisan 1994 Ekonomik Önlemler Planı” köklü yapısal değişiklikler getirmediği için bazı olumlu tesirleri kısa zamanda ortadan kalkmıştır. “Kasım 2000 Krizi”nin, sunî olarak uzun müddet düşük tutulan faizler, inatla devam ettirilen kur çıpasının açılması, kamu borçlanma gereği ile büyüyen dış ödemeler açığından kaynaklandığı söylenebilir. Zirvedeki gereksiz kavga yüzünden su yüzüne çıkarak patlayan “Şubat 2001 Krizi” ise Türkiye’yi tarihinde yaşamadığı bir ekonomik depresyona götürmüştür. Başta dalgalı kur sistemine geçilmesi olmak üzere -IMF’nin dayatmacı ve tektip baskılarının da etkisiyle- yanlış ekonomik politikalar sonucunda gecelik faizler bir anda %7500’lere çıkmış, TL’nin değeri yarıdan aşağıya düşmüş, korkunç bir dolarizasyon paniği başlamıştır. Nihayet Sayın Derviş’in dış temasları ile yüksek miktarda dış destek sağlanarak “Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı” hazırlanmıştır. Yaşadığımız günlerde ekonomik krizin ateşinin düştüğü ve uygulanan programın bazı olumlu neticelerinin alındığı söylenebilir.

YENİ TÜRKİYE’nin “Ekonomik Kriz Özel Sayısı” ile ekonomik krizden çıkışta “çorbada tuzumuzun” olacağına inanıyoruz.

Türk ekonomisinin lâyık olduğu istikrarlı günlere bir an önce ulaşmasını diliyoruz.

Selâm, sevgi ve saygılarımızla.

Güler Eren